The Official Evangelical Baptist Convention Church: BETHLEHEM Home Online

HOME
PHOTO Section
Deptt. Tuamtuamte
Contact Us
Article/Thugelh
Thu Tuamtuam

Article

Thu gelh chi tuamtuam:

BIAKNA LEH PHATNA A MUSIC DINMUN

Rev  Thangminlun Mangte

Music Promoter

 

INTRDUCTION

Bible a i muh bangin music kichi tuh Pathian vanzat thupitak, hoih leh nasem thei mahmahte laka khat ahi. Huaiban ah thilging apana bawlkhiak ging kilawm mahmah ahi. Himahleh thilging teng MUSIC i chi theikei hi. Music kichi bel thil paizia leh omzia nei taka gingte Music "TONE" A KICHI HI. Eg. Vasa/The hamte leh thil ging chi tuamtuam te gen neitaka a gin nak leh Music tone a hi thei vek hi. A gin kai deuh leh kindeuh te "TUNE" a kichi hi. Huchi in huai 'tune' leh 'tone' te Music kipat na poimohtak a hong hi uhi. Ging ichih chiang in muh theihlouh bouruak thawn a ging ahi  a, a suk lam sang in a toulam ah 1/3(seh thum suah seh khat) in a hat zaw a kichi hi.

 

I.         MUSIC - MI TUAM LEH PAWL TUAMTUAM TE NGAIH DAN

Saptuam khangthu ah Music tuh kinakna/kinialna thupi mahmah te lak a khat ana hi gige hi. Kidouna /lemna tanpha a tungsak thei hi i theih ding tuh, Setan in Pathian mite lak ah ki tuahna lak khiat, Pathian toh kal gamlat sak Music tungtawna a gel thupipen ahi gige hi. Setan in lunglut taka Pathian I pahtawi uh hon sukbuai theih nang in bang lam peuh ah a houlua chih omlou in ilak uah a hih zel hi. Hon kinasak, nuaksak leh Pathian toh kilem lou in hon bawl thei hi. Pathian phatna leh thupina ipiak ding hon daltu a hi gige hi. Music Pathian leh a mite kal a daltu vanzat thupi mahmah a suak sak hi. Aziak tuh music in mi lung a phawnga, thil puankhiak na dia thuzoh na nei vanzat thupitak a hih ziak in.

 

Pope Gregory XIII Roman Catholic Saptuamte heutulianpa hun lai a music hong kipan ahi chi a gen pawl leng om hi. Huai tuh Middle Age hunlai a hia 'Gregorian Chant' chia min vuah in a om hi. Music gelh khiat masak napen uh leng ahi akichi hi.

 

Nidanglai Theologians minthang taktak ten tumging tungtang ngaih dan khauhtak a nei uhi. A tangpi in a ngaih dan uh a kochik a, a pom hak mahmah hi. John Calvin in "Pathian phat na ding in Pathian thu(Bible sung a thu) chauh sak taak/ding ahi" chi in mihing phuah te a na kham hial hi. Luther in amah hunlai in Secular Arena te apan lakaih a la sawn a, gensiat na tampi a tuak hi. Mid-eighteenth century lai in Pietists ten "Art Music a pom kei ua, huai sang a bukim leh siangthou zaw CHURCH MUSIC" chih min loh in a phuak uhi.

 

II.       BIAKNA A MUSIC POIMOH DAN

Music in Pathian phat na ah poimohna lianpi a nei tawntung hi. Thil siam chil in, "...zingsang aksi ten la a sa khawm ua, Pathian tapate tengteng kipahziak a a kikou lai un"(Job. 38:7).

 

Nidanglai in Hebrew mite music tuh "AW" (Vocal) a hi tangpi hi. Amau music vanzat a na nei tawm mahmah uhi. Mihing aw tuh music bawl na dia zat tampen leh tualleng pen a ana neih uh ahi.

 

Music leh la Bible a akimuh masak na pen tuh Gen. 31:27 ah ahi. Huai tuh kipah na etsakna ahi. Pathian phata biak na Ex. 15 muh in om nawn hi. Ex. 15:1 ah Mosi leh Israel taten Toupa kiang ah hiai la asa ua, vv. 20, 21 ah Miriam leh numei tengteng in Mosi late sa in khuangta tum in a lam uhi.

 

*           Beer khua a tuikhuk toh tuh lasa in a lawm uhi (Nam. 21:17, 18).

*           Deborah leh Barak in a vualzoh na uh la in lawm uhi (Judg. 5:1-31).

*           Israel khawteng a numeiten lasa leh lam kawm in, khuangta leh tumging theih te        tum in David, Goliatha tunga a vualzoh na a lawm uhi (I Sam. 18:6-7).

*           Israel te Kumpi dia Solomon bawl dia a om in, siampu chi 4000 musician (Levites) ten tumging    tum in Pathian phat uhi (I Chr. 23:5).

*           "...Levi te leh siamputen kaihging ngaih tak toh Toupa pahtawi a lasa in, miteng in Toupa phat uhi" (II Chr. 30:21).

*           Huan David in Levi mipite kiang ah a unaute uh lasa mite tumging theih te toh pekging gui sawm nei te leh kaih ging te leh dak khutbet te ngaih taka ging leh nuamsa a aw suah ding sep ding in a hilh hi (I Chr. 15:16).

 

Huaiziak in hiaia imuh mah bang in Music hih Pathian phat na leh biak na ah a poimoh mahmah chih imu a, thupi in Pathian kilawmna leng nasapi in a taklang hi.

 

III.      BIAKNA A MUSIC NASEP/HAT DAN

Music ichih mihingte hinkhua a dinga thil poimoh mahmah te lak a khat ahi. Aziak tuh Music in, mihingte a kipaksak thei a, suhat thei a, ngaih tuah na a khek thei a, dahte leng a kipak sak thei hi. huaiban ah lungleng sak thei leh lusun leh dah te hehnem thei, mi lunggam leh heh pahpah te na ngawng lungkim sak thei hi. Laisiangthou a kimu bang in Saul lungsim buaina vengsak thei tu tuh music ahi (I Sam. 16:23) .  Pathian in leng galvan dinga a vanzat poimoh mahmah te lak a khat ahi. Mihingte kia hilou in gan te nangawn thuzoh thei khop a thil hih thei ahi. "Bawngpi hel mahmah kiang ah Music tum in ngai sak lechin a helna a dam mai ding a kichi hial hi." Music hih gam khat leh gamkhat kidou sak thei leh kigawm sak thei vanzat ahi. Thu vuak in leng thil ahih thei , himahleh music kilawm tak toh a hong ki gawm chiang in khamvual louh in lungtang leh ngaih tuah na a luah suak pah hi. Pathian in thilpiak thupi music a hon pia a, huai tungtawn in eiten Amah iphat a pahtawi na i piak ding a deih in a lamen gige hi.

 

Sam 92:1-3 - "Toupa kiang ah kipah thu gen leh, tungnung pen aw, na min phata lasak tuh thil hoihtak a hi a: Zingsanga na chitna hihlat leh zanteng a na ginomna hih lat, thil tum theih gui sawm neite, pekgingte, kaihging tum khasiat huaite toh, chi."

 

David in Pathian hihna chiangtak a na muh man in eite zuih theih ding in mun tamtak leh lam tampi ah hon na kawkmuh hi. Huaiziak in Music thil hih thei tak leh vanzat poimoh tak a hih man in a thilhih theihna leh, a kizat na ding bangtak a zang ding in kisin a zat siam ding a deih huai mahmah hi.

 

IV.      SETAN LEH KHOVEL IN MUSIC NASEP THEIH/HAT DAN A THEI

A.         SETAN IN MUSIC A ZAT DAN

             Setan in amah a dia phatuam leh lungsim khoih thei pen ding in a zang hi. Lucifer lei tung a sawn/paih khiak a aom ma in tumging tumte heutu lian pen leh tum siampen ahi. A siamnate Pathian thupi nang leh min let nang a piak himahleh, a zat na di banga zang lou in, Pathian tung a helna in a zang hi. Tua ziak in lei ah paih khiak in om hi. a siamna te hoih lam a zat nak sang in, a hoihlou lam in zang a, tuni dong in mi hoih tampite suksiat na ding a vanzat in  zang tou ngitnget lai hi.

 

             -      Ex. 32:18, Dangkaeng bawngnou lim biak na.

        -    Dan. 3:7,  ... tumgingte a jak tak un mite tengteng, namte, paute teng a puk ua, Nebukangzzar in a bawl milim a bia uh.

        -    Matt. 14:6-10, Salomi laamte leh music ten Herod khamzoh vuallouh in a mit     hiphi.

 

Huaiziak in hiai bang a amhaisak thei music te setan chiamteh na chikhat ahi. Amhaisak thei setan a hih ziak in. Himahleh Pathian in music a zat chiang in bel, mihing te huchi lou lampang in thuzoh hi. Pathian music a nem in mi lungsim a zou hi. Music Pathian in a zat chiang in setan in leng a lau mahmah hi (I Sam. 16:23). Pathian music in mi hih phur/tokthou a himahleh ngaih tuah na pikoi lou himhim a, kiam na sang in hat na hon pe zaw hi.

 

B.       MUSIC IN KHOVEL A ZOH DAN

Music in lam chi tuamtuam in khawvel a tok hi. Khang thak te lak a music ginalou leh kih huai a tam in a lar mahmah a, a lathu sak khiak le ngam huai lou khop a sia bang leng a tama, ban ah a music vuak ngaih mai a le a thulim louh dan lang te'n khovel zelsuak baih diak a bang hi.       Eg. Rap, Blink 182, etc. etc.

 

Alang khat ah music mi khenkhat in phat tuam pih mahmah uhi. Eg. Van (product) zuak ut te a ding a poimoh non mahmah khat tuh Music leh la mah ahi. A product te uh hih lar na din music leh la nalh taktak leh zak nop huai taktak te zang in khovel fang suak sak thei uhi. Music hih, manphalua a hih man in Pathian in a miten Amah a pahtawi na ding uleh A minlet na dinga a zat ding un music ana pia hi.

 

V.       PATHIAN BIAKNA MUN A MUSIC IN MI A ZOH DAN

Music kichi Khasiangthou in a zat chiang in omdan leh lungsim bawl hoih thei hi. Pathian min tawisang na in leng zang thei hi.

 

David Pathian thaunilh ahia, Music, la phuah leh lasak siam ahi. David tumgingte ziak in Saul sunga dawi gilou holkhiak in om hi. Huaibanah Jehosaphet in namkal buai hun in Elisha tungtawn in musician te sama, buai nate hihveng zel uhi. "...huan hichi a hi a, lasa tu'n tumging toh la a honsak in, Toupa khut a tung uah hong omta hi. Huan amau, Toupan hichin achi..." (2 Kin. 3:11, 15, 16). Music in genkholh nate a hong om theih na din lampi hoih a bawl hi.

 

Israel te Babulona a saltan lai un tumging leh la te zak a hikeia, a tumgingte uh muisumte khawng ah a khai uhi (Sam 137   ) Sal a piten Zion la hon saksak un chia a noh lai un, "Migam peuh ah Toupa la bang chin isa thei dia ?" chin dawng uhi.

 

Huaiban ah Sam 126:1-2, ah Israel saltangte kum 70 zoh a pikika a omlai un, a gam lam uah kipak a lasa leh nuih na in a dim ua, a muk uh phat na in a dim chih imu hi.

 

Saptuam sung a kha khumbichilh a aom chiang in, tumging leh late a dai a, himahleh huai kha mah in a nasep di bang hon sep chiang in, tumging lasak, biakna leh phatna, lamleh nuih nate hong om hi.

 

Music in Pathian phatna leh Biakna ah na a sep ding banga honsep chiang in bang chi hiam ichih leh:

 

A.       SAPTUAM KHANGLOU SAK

Saptuam khenkhat in Music siam heutu muanhuai biakna a music leh lapitu ding a poimoh dan phok semsem uhi. Pathian apan sapna mua, music leh la lam a kizang a hih peuh leh Pathian in amah pen a na ah lamzan na guan in tawisang nuam mahmah hi.

 

Tualsung Saptuam khat peuh peuh lunggulh liantak tuh lapawl lep/sak a hi gige hi. Tua Music leh lapawlte Biakna a thupi toh kituak a lep ding ahi. Thupi tuam a omlouh tawp in leng tua music ten thupi khat hon puak khiat ding uh ahi. Pathian thupina thei kawma, music leh la isak ten, I Saptuam hatsak in, hon domsang hi. Music leh late tungtawn in phatna/thupina Pathian bangkim a bangkim adin koihle i Saptuam nan vuallouh in khang in thupi ding hi. Pathian mite tuh la ngaina mite ihi ua, a hi tawng tung lai ding hi. Huailou in la leh music kipahpih na a man chiang in Saptuam ah bahna thupitak tung zel hi.

 

B.       MUSIC TOH NUAM TAK A PATHIAN MIN PHAT KHOM DING

Tulai in i Saptuam sung ngei ah leng Pathian vualzawlna toh la leh music a Pathian phatna nuam taka zang a ki om zeuhzeuh tak man in Pathian min i phat hi. Hiai hih Saptuam sung ah music a kizat na ding bang tak a izat ziaka agah imuh ahih man in maban ah leng tua sang mah a i khantouh chiang ua Pathian thupina imuh beh touh zel ding uh ahilai hi. Pathian in a mite'n Ama deih na bang lampi a zuih nak ua leh domsang tou zel ding in mansa in a om gige hi. Huaiziak in " MUSIC TUNGTAWN A PATHIAN NASEPNA THUPITAKA BANG CHI NEIH/SEPTHEIH DING" chih en le ichi hi. Hiai Ministry of annointed Music neih theih na dia poi moh tampi a om a, himahleh tuni'n bel a veka gen seng lou ding ihih man in tamlou i en ding, huai te bel –

 

i)           Biakna khempeuh kipahthugenan leh phatna lasak na a zat ding ahi  (Ps. 150:4). 

ii)          Chihtakna toh, Khasiangthou in la a hon theih sak na dia thu/nget ding.                  Pathian in Biakna teng a ding in thupi leh thukhah nop hon nei hi. Huai thupi di toh kituak a la in hon pokhe ding ahi.

iii)         Thilbangkim Pathian deih bang in hihen, Amin thupina di'n. Biakna in a  tup leh ngim pen tuh thupina leh hoihna Pathian piak leh gingtute bawl hoih ding ahi.

iv)         Pathian phatna laten Biakna ah Pathian phatding in mite a tokthou hi. Phatna ah ipan a, phatna tuamtuam te ah ilut nawna, tua zoh in biakna ah ilut hi, huai tuh Pathian phatna sangpen ahi.

v)          Pathian phatna a la kibang sak poisak louh ding ahi.

 

VI.      THUKHUN THAK HUN A LA LEH MUSIC

1.          I Laisiangthou ah imuh mah bang in nungzui masa ten Pathian phatna la a sa khawm uh chih tanchinhoih Mtt. 26:30, & Mk. 14:26 ah chiang tak in imu thei hi.

2.          Paul leh Sila in suangkulh sung ah Pathian phatna la a sa uh (Act. 16:25).

3.          Khasiangthou theih sak late sa ding in Paul in Saptuamte a hasua hi.

                       

La a sak ding uh ahi –

a)          Sam : Sam in Music a hon bawl hi.

b)          Hyms : Pathian phatna la te.

c)          Spiritual Song : Khasiangthou in a hon piansak late.

 

Nidanglai Saptuamte la tuh Pathian phatna la ngenta a na hi hi. Amau tup leh ngim pipen bel Pathian pahtawi leh Amin letsak a hi ngitnget a, mihing lungsim khoih ding in hiam, kipolh lim na ding in hiam Pathian la ana sa kei ua, a phatna late uah Pathian mah thupi pen in a koih den uhi.

 

VII.    MIHINGTE KHOHEI/TAWNDAN LEH MUSIC

Khawvela nam tuam leh tawndan tuamtuam neite ihi ua, i khohei leh tawndan dungzui in leh i omna mun a zir in Music tuam chiat inei hi. Gam khangtou(developing countries) leh gam hausa ten Musical Instrument bukim tak toh Biakna leh Phatna ana zang ua, himahleh ei lak ah tua te zang zou nailou deuh in ineih zoh sunsun "Khuang, Guiter" leh a sang tung tawp in "Key-board" chiang bang izang zou pan hamham hi. Music lam ah i nam khanglian zou nai mahmah lou a hih man in, i neih sunsun te zatdan siam in, huaite mah toh Pathian thupi tak in phat theih sawm leng a deih huai mahmah hi. Huai mah tuh Pathain deih dan leng ahi. Pathian in i neihlouh/theihlouh pi toh Amah phat ding in a hon ngiat kei a, ineih teng mah toh lunglut leh siam tak a, Amah phat ding a hon deih dan ahi zaw hi. Huaiziakin i dinmun toh kituak in i van neih sunsun te toh Pathian bang chi'n iphat thei dia ?

 

Eg. KHUANG, GUITER , TAMNGEI, & KEY-BOARD (Ps. 150).

I neih sunsun te zatdan siam tak leh kituak taka izat theih a, Pathian i biak theih chiang in Aman thupina leh pahtawina tamsem a tang ding a, huai hun chiang in ei ten bel A vualzawlna thupi sem i tang ding hi.

 

CONCLUSION

Music toh kisai gengen lengle gen bei zoulou ding ihih man in, tua te lak a i gen otnop pen tuh - Pathian in Amah min thupina dia ana bawl ahih mah bang in, a hihna bang tak, a thil hihtheih na leh hoihna bangtak a Pathian min thupi na ding, gingtute khat leh khat kal bawl hoih tu leh A Saptuamte khantouh na ding in zang thei chiat le chih a deih huai petmah hi.

 

           Music & Musician te Pathian in a hon piak bangbang talent hoih tak i neihte, siam tak a Amah phat na leh biakna ding, Christ pumpi lamtouh na leh Pathian theilou ten a hon theihna ding un i hatna leh siam na te tengteng toh ki sit lou hial in Amah a dia kizang ding in kisa in pa lathak chiat ni. Ama deihna bang a kizang thei ding in Toupan hon vualzawl chiat ta hen.

 

Laibu et te:

1.        Amit Saigal. R.S.J. The Entertainment Magazine (Oct. 2002).

2.        Ralph Mohoney. The Shephard's Staff.

3.        Ronald Allen & Gordon Borror. A Critical Concern Book. Worship Rediscovering the Missing Jewel.                

4.        Tonic Solfa Sinna (theory & practical) 2nd edition Revised & Enlarged 2002. By, EBC Music Committee.

 
 
 
 
 
Bangkim Pathian min thupi na di'n!!

This month's special:

Jesus

passion.jpg

Copyright©2004-2005 The Evangelical Baptist Convention Church:Bethlehem